Op 10 juni 2024 overhandigde de Staatscommissie rechtsstaat haar adviesrapport aan burgers, en aan regering, parlement en rechtspraak. De staatscommissie had opdracht om vanuit het perspectief van de burger het functioneren van de rechtsstaat te analyseren, en voorstellen te doen voor versterking ervan.
Ga naar het rapport en bekijk de persoonlijke verhalen van burgers.
De staatscommissie heeft onderzoek gedaan naar het functioneren van de rechtsstaat. Daarbij is gekeken naar het functioneren van de wetgevende, uitvoerende en rechtsprekende machten afzonderlijk en naar de onderlinge wisselwerking. Vanuit burgerperspectief stond de burger en zijn relatie met de rechtsstatelijke instituties centraal in het onderzoek. Een goede bescherming van burgers tegen besluiten van de overheid en effectieve rechtsbescherming van burgers waren daarbij belangrijke aandachtspunten.
In deze explainervideo vertelt commissielid Corissa Hopman-Abdoeljamil over de belangrijkste bevindingen uit het rapport van de staatscommissie.
De duur van de video is 5 min. en 13 sec.
Spreker: Corissa Hopman - Staatscommissie Rechtsstaat
Animatie in beeld: Het woord ‘rechtsstaat’ staat in een wit blok. vervolgens worden het woord ‘rechtsstaat’ en en de witte blokken verscheurd.
Corissa: “Nederland is een rechtsstaat, maar die rechtsstaat lijkt niet goed te werken. Wat gaat er mis en wat kunnen we verbeteren? De belofte van de rechtsstaat is dat burgers door en tegen de overheid beschermd zijn, invloed hebben op de macht van de overheid en ondersteuning krijgen als dat nodig is.”
Animatie in beeld: Icoon van paraplu met wolken met regen erboven. Erboven komt een icoon van een hand met een kaart vast die ergens in wordt gedaan in beeld. Links verschijnt in een rondje een icoon van een universiteitshoed, een euroteken, een huis en een weegschaal.
Animatie in beeld: De tekst ‘De gebroken belofte van de rechtsstaat’ wordt gebroken.
“Maar die belofte wordt gebroken.”
Animatie in beeld: Een icoon van een paraplu met daarboven wolken waar regen uit valt. De paraplu wordt dichtgeklapt en valt naar beneden. Het gaat steeds harder regenen.
“Het toeslagenschandaal liet zien dat burgers niet altijd de bescherming krijgen die ze van de overheid mogen verwachten.”
Corissa staat in de studio.
Beeldtekst: keerde burgers haar rug toe en misbruikte haar macht
“De overheid keerde burgers haar rug toe en misbruikte haar macht.”
Animatie in beeld: Kaart van Nederland. Provincie Groningen wordt rood ingekleurd.
“Hetzelfde gebeurde in Groningen. De overheid negeerde jarenlang klachten over de gevolgen van de gaswinning. Het is duidelijk.”
Animatie in beeld: Uitroeptekens verschijnen achter Corissa
"Er moet echt iets veranderen. De Staatscommissie Rechtsstaat kreeg de opdracht…”
Animatie in beeld: Icoon van een bril
“om vanuit het perspectief van de burger de werking van de rechtsstaat te onderzoeken.”
Animatie in beeld: Vier rondjes met afbeeldingen verschijnen in beeld. Linksboven zie je personen die een gesprek met elkaar voeren. Rechtsboven zie je Corissa met een meneer aan tafel zitten. Linksonder steken mensen hun hand op. Rechtsonder schrijft iemand op een blaadje.
“En voorstellen te doen voor hoe het beter kan.”
Beeldtekst: 2023: start onderzoek
“Begin 2023 zijn we gestart met het onderzoek. Sindsdien hebben we veel burgers en experts gesproken. Een paar vragen stonden in het onderzoek centraal.”
Animatie in beeld: icoon van rode driehoek met uitroepteken erin.
“Welke problemen ervaren burgers in de werking van de rechtsstaat? Wat gaat er allemaal mis en wat kan de overheid doen om dit te verbeteren?”
Beeldtekst: welke verbeteringen helpen
“We wilden vooral weten welke verbeteringen burgers het meest zouden helpen. We hebben op verschillende manieren onderzocht waar burgers tegenaan lopen.”
Animatie in beeld: Icoon van Nederland met locatieteken erboven.
“Op twaalf plekken in het land spraken we met mensen over hun ervaringen met de rechtsstaat.”
Animatie in beeld: Spraakwolkjes zonder tekst
“Tijdens een open forum deelden burgers hun mening met ons.”
Animatie in beeld: Twee rondjes zijn te zien. Rechtsboven met foto erin van personen die aandachtig luisteren. Rechtsonder van personen die hun hand opsteken.
“En een burgerpanel heeft aanbevelingen gedaan voor hoe de rechtsstaat de burger beter kan beschermen.”
Beeldtekst: inzichten uit wetenschap en praktijk
“We hebben ook inzichten uit de wetenschap en de praktijk verzameld.”
Animatie in beeld: Twee rondjes met foto’s van een hackaton van jonge ambtenaren erin.
“Tijdens een hackaton werkten jonge ambtenaren in teams aan verbeteringen voor de rechtsstaat. De staatscommissie concludeert dat er drie grote problemen zijn.”
Beeldtekst: rechtsstaat speelt te kleine rol in het handelen
“De rechtsstaat speelt een te kleine rol in het handelen van politici, bestuurders en medewerkers van de overheid.”
Spreker: Jaser Husseini - Mbo-docent burgerschap
Jaser vertelt in een klaslokaal.
Jaser: “De belofte van de rechtsstaat zie ik als volgt terug... ik zie dat er heel veel armoede is, maar ik zie wel dat de ouders het heel erg belangrijk vinden dat een student naar school gaat om een toekomst op te bouwen, zodat ze uit die armoede komen. En de belofte van de rechtsstaat is dat iedere student het recht heeft om naar school te gaan.”
Beeldtekst: recht om naar school te gaan
Jaser: “Dat zien we dus onder andere terug doordat de student financieel wordt bijgestaan doordat er instanties zijn die inspringen om lesgeld te betalen, maar ook om boekengeld te betalen. Waardoor de student weer kans maakt om een toekomst op te bouwen. Als de rechtsstaat die instanties niet in stand houdt en afpakt dan blijft die student in een cirkel van armoede en maakt nooit kans om uit die wereld te stappen.”
Corissa: “Het beleid, de wetgeving en de uitvoering van inkomensondersteuning zijn te ingewikkeld.”
Spreker: Saskia Brandewijn - liep vast door ingewikkelde regelingen van de overheid
Saskia vertelt haar ervaringen vanuit haar woonkamer.
Saskia: “Het was compleet onduidelijk waar ik wel en niet recht op had. Het is ook niet verteld dat zij maximaal verplicht waren om tot MBO twee niveau aan te bieden qua werk. Het is ook niet verteld van: ‘Hey, als jij het idee hebt dat je nog niet klaar bent om te werken, kan je een medische keuring aanvragen’. En dat was juist datgene geweest dat mij wel heel veel ellende had kunnen besparen.”
Corissa: “Het gebeurt te vaak dat de overheid het moeilijk maakt voor de mensen om voor hun rechten op te komen.”
Spreker: Batya Brown - kreeg niet de rechtsbescherming die ze nodig had
Batya vertelt haar ervaringen vanuit haar woonkamer.
Batya: “Mijn recht kan toch niet op deze manier ontnomen worden en dat ik niet een normaal bestaan heb hier in Nederland. Dat ik eigenlijk niemand ben, staatloos. Terwijl ik hier ter adoptie ben gesteld…”
Beeldtekst: bescherming
“en er zit totaal geen bescherming in voor een kind dat getraumatiseerd is en die zorg nodig had. Vanuit jeugdzorg waar mijn moeder toen vertrouwen in had. Het feit dat ze mij in die situatie hebben gebracht en mij hebben laten zitten. Ik vind dat wel heftig.”
Animatie in beeld: Op een wit vlak staat ‘de gebroken belofte van de rechtsstaat’. Dit vlak en de tekst worden gebroken.
Corissa: “De belofte van de rechtsstaat wordt gebroken. Dat is het gevolg van politieke keuzes of juist het niet maken van die keuzes. En burgers zijn daar het slachtoffer van.”
Animatie in beeld: In beeld verschijnen drie iconen. Een van een zaal, een van iemand die door een microfoon spreekt en een van een weegschaal die uit balans is.
“Wij roepen daarom het parlement, de regering en de rechtspraak op om samen te werken aan het inlossen van de belofte van de rechtsstaat.”
Animatie in beeld: Een rondje met daarin het cijfer één dat snel oploopt naar het cijfer tien.
“We doen tien verbetervoorstellen.”
Beeldtekst: verbeteren rechtsstatelijk leiderschap
Animatie in beeld: Icoon van kompas met ernaast ‘rechtsstaat als kompas’
“Die zijn gericht op het verbeteren van rechtsstatelijk leiderschap. Het is belangrijk dat politici, bestuurders en ambtenaren de rechtsstaat als kompas gebruiken in het werk en dat ze daarin getraind worden.”
Animatie in beeld: Icoon van oog met ernaast ‘goed voorbeeld’
“Als jongeren het goede voorbeeld krijgen dan kunnen zij zelf ook beter bijdragen aan de rechtsstaat.”
Animatie in beeld: Icoon van berichtenwolk met persoon erin met ernaast ‘contact met de burger verbeteren’
“We doen ook voorstellen om het contact met de burger te verbeteren en burgers te betrekken bij het maken van beleid en regelingen. Versimpel het beleid voor bestaanszekerheid. Zo kunnen Saskia en anderen echt meedoen in onze samenleving. En stel mensen beter in staat om voor hun rechten op te komen. Voorkom daarmee dat het dertig jaar duurt zoals bij Batya, voordat een oplossing is gevonden. De verbeteringen moeten ervoor zorgen dat burgers door en tegen de overheid beschermd zijn, invloed hebben op de macht en ondersteuning krijgen als dat nodig is. Wil je meer weten over de Staatscommissie Rechtsstaat, ons onderzoek en de verbeteringen die we voorstellen? Ga naar staatscommissierechtsstaat.nl”
Meer informatie
- Bekijk de veelgestelde vragen over de Staatscommissie rechtsstaat
- Meer weten over de rechtsstaat