Om tot een gedegen probleemanalyse te komen laat de staatscommissie haar onderzoek voeden door perspectieven van vele burgers en professionals.
Ook nodigt de commissie bijvoorbeeld gastsprekers uit die een bijzonder licht kunnen werpen op burgerperspectieven, het functioneren van de staatsmachten of ontwikkelingen in het denken over de rechtsstaat. Daarnaast maakt de commissie in de verschillende fasen van haar onderzoek gebruik van de volgende werkwijzen en gespreksvormen om perspectieven op de rechtsstaat op te halen.
Bijdragen van burgers en professionals in drie fases
-
Eerste fase: inwinnen en afbakenen
-
In de eerste fase – tot eind augustus 2023 oriënteert de staatscommissie zich op (de reikwijdte van) haar opdracht. Met die insteek haalt zij ook perspectieven van burgers op: hoe kijken zij aan tegen de opdracht, wat is volgens hen het probleem met het functioneren van onze rechtsstaat? Daarbij zet de staatscommissie de volgende werkwijzen in:
-
Van begin mei tot en met 1 juli 2023 kon iedereen via internetconsultatie ervaringen en perspectieven op de rechtsstaat en de rechtsstatelijke cultuur in Nederland met de staatscommissie delen. Er is bewust gekozen voor een open, niet-sturende vraag naar ervaringen en perspectieven. De consultatie heeft 77 reacties opgeleverd, waarvan 11 niet-openbare. De openbare reacties zijn te raadplegen via de website internetconsultatie.nl.
-
Met een landelijke flitspeiling via internet heeft het bureau CHOICE Insights + Strategy voor de staatscommissie informatie verzameld over wat burgers belangrijk vinden als het gaat over de rechtsstaat.
-
De staatscommissie heeft enkele tientallen deskundigen en organisaties verzocht om een brief aan de staatscommissie te schrijven. De brieven worden op de website van de staatscommissie gepubliceerd.
-
Op verzoek van de staatscommissie maakt het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) een meta-analyse van eerdere onderzoeken naar burgerperspectieven op de rechtsstaat.
-
-
Tweede fase: analyseren en verdiepen
-
In de tweede fase – september tot en met december 2023 – beschikt de staatscommissie over een kernredenering met voorlopige analyse en kennisvragen. Klopt de voorlopige analyse; heeft de commissie goed in beeld waar de schoen wringt? In deze fase wordt een verdiepingsslag gemaakt via locatiegesprekken, een open forum en rondetafels. Als de resultaten er aanleiding toe geven, kan daarnaast gedacht worden aan een extra internetconsultatie of flitspeiling.
-
Op verschillende plaatsen in het land worden locatiegesprekken gehouden met burgers. Doel is om in gesprek te komen met moeilijk bereikbare groepen die mogelijk onvoldoende zichtbaar zijn in ‘representatieve’ onderzoeken, zoals mensen die niet digitaal vaardig zijn of om andere redenen niet ingaan op verzoeken om aan enquêtes en opiniepeilingen deel te nemen. De commissie hoopt zo perspectieven van andere groepen dan de usual suspects in beeld krijgen. Ook bieden de locatiegesprekken gelegenheid om door te praten over burgerperspectieven die uit de internetconsultatie, flitspeiling, brieven en meta-analyse naar voren zijn gekomen. De commissie heeft het Bureau Burgerberaad gevraagd om te helpen met de gespreksbegeleiding en kwaliteitsbewaking van de gesprekken.
-
De leden van de staatscommissie gaan op vrijdag 20 oktober 2023, halverwege haar looptijd, tijdens een open forum in gesprek met iedereen die de commissie iets mee wil geven. Dit biedt bijvoorbeeld gelegenheid om te spreken met mensen die via een brief of de internetconsultatie hebben gereageerd.
-
Tijdens rondetafels voert de staatscommissie vanaf het najaar verdiepende gesprekken met professionals over rechtsstatelijke thema’s. Doel is om ook vanuit professioneel perspectief meer inzicht te krijgen in de knelpunten die burgers ervaren en de achterliggende oorzaken ervan.
-
-
Derde fase: tot verbetervoorstellen komen
-
De staatscommissie wil de opbrengsten uit de eerste en tweede fase vertalen naar concrete voorstellen via een landelijk burgerpanel en hackathons met professionals. Daarnaast voert de staatscommissie rondetafelgesprekken om de haalbaarheid van mogelijke oplossingsrichtingen tegen het licht te houden. Als er aanleiding toe is, kan de commissie ook in deze fase aanvullende werkwijzen inzetten, zoals een internetconsultatie of een flitspeiling
-
Tijdens een landelijk burgerpanel zal een groep van enkele tientallen mensen uit het hele land twee volle dagen samenkomen om aanbevelingen aan de staatscommissie te formuleren. Daarbij wordt gezocht naar een gebalanceerde groep van 30 tot 50 mensen die hebben deelgenomen aan de locatiegesprekken, met een goede spreiding naar woonplaats, sekse en leeftijd. Het doel is om het inzicht in burgerperspectieven te verdiepen en burgers aanbevelingen te laten formuleren om de rechtsstaat te verbeteren. Het Bureau Burgerberaad verzorgt de gespreksbegeleiding.
-
In aanvulling op de oplossingsrichtingen van het landelijk burgerpanel wil de staatscommissie via hackathons vernieuwende oplossingen laten ontwikkelen, in het bijzonder door jonge professionals van de staatsmachten en jonge wetenschappers. Dit leent zich vooral voor meer institutionele vraagstukken zoals de informatieuitwisseling tussen de staatsmachten.
-
Om feedback te krijgen op de mogelijke voorstellen wil de commissie enkele rondetafels met professionals organiseren. Doel is vooral om meer inzicht te krijgen in de effectiviteit en uitvoerbaarheid van mogelijke oplossingen.
-